Edukacja finansowa dla dzieci

W ramach współpracy z Niepublicznym Przedszkolem „Piątka” w Jeleniej Górze, w roku szkolnym 2023/24 podjęliśmy się organizacji cyklicznych warsztatów z edukacji finansowej dla dzieci.

Dlaczego podjęliśmy się tego zadania?

źródło: prezentacja Giełda papierów wartościowych, dane za 2021 r.

Według badań GPW i zaprezentowanych danych zebranych na początku roku 2021 r. Polacy swoją wiedzę finansową pozyskują głównie z takich źródeł jak internet (59%), od instytucji z sektora bankowego i finansowego (54%) oraz mediów (49%). Niestety takie źródła pozyskiwania wiedzy jak instytucje publiczne czy szkoły oraz uczelnie zajmują dalsze miejsca. Jak pokazują dalsze wyniki badania, wielu Polaków chciałoby, aby edukacja finansowa zaistniała już na etapie edukacji szkolnej. Chociaż liczne osoby wskazują, że to banki i instytucje finansowe powinny zająć się prowadzeniem takich zajęć, my sceptycznie do tego podchodzimy. Jesteśmy zdania, że edukacja finansowa powinna rozpocząć się już od najwcześniejszego okresu dzieciństwa i instytucjonalnie powinna pojawić się już w przedszkolu. Prowadzić natomiast powinny ją niezależne organizacje. Taka wiedza byłaby pełniejsza i nie kolidowałaby, czasem ze sprzecznymi założeniami instytucji rządowych czy finansowych, jakimi są m.in. banki.

Niezależnie od tego, kto taką edukację powinien prowadzić, w jednym jesteśmy zgodni — takiej edukacji we wczesnym etapie jest zdecydowanie za mało i należy to zmienić.

źródło: prezentacja 2021 GPW

Badania pokazują, że największe braki, jako osoby dorosłe, odczuwamy w kwestii wiedzy nt. cyberbezpieczeństwa, inwestowania, finansów publicznych czy przedsiębiorczości. Pozostałe obszary wcale nie wypadają lepiej. Technologia wciąż się zmienia, a braki wiedzy w takim zakresie jak płatność bezgotówkowa czy cyberbezpieczeństwo nie są odpowiednio łatane. Nie możemy odnieść sukcesu jako społeczeństwo w rozwoju cyfrowym, jeśli swoje kroki w zakresie finansowym stawiamy niepewnie. Umiejętności z tych obszarów są niezbędne w rozwijającym się świecie, a wiedza z powyższych zakresów powinna być nabywana adekwatnie do wieku na niemal każdym etapie życia.

źródło: prezentacja 2021 GPW

Badania wykazują, że zdecydowana większość preferuje edukację stacjonarną, a proporcje w badaniach z początku 2020 r. prezentują, że potrzebę taką odczuwamy coraz bardziej. W odpowiedzi na to zapotrzebowanie Longterm w porozumieniu z przedszkolem „Piątka” zdecydował się na wprowadzenie programu edukacyjnego z zakresu finansów dla dzieci. Warsztaty prowadzone są pro bono.

źródło: prezentacja 2021, GPW

Większość osób jest zdania, że to nauczyciele i szkoła powinny zająć się edukacją dzieci w zakresie finansów. Kolejnym miejscem najczęściej wskazywanym są rodzice i wiedza pozyskiwana z domu. Jak widzimy, badania wskazują, że nasze społeczeństwo nie czuje się prawidłowo wyedukowane w tym zakresie. Szkoły nie prowadzą zajęć, które zadowalają obywatela, przynajmniej nie na wczesnym etapie. Z programem przedsiębiorczości spotykamy się dopiero w klasach szkoły średniej. Często program nauczania jest nieefektywny, również z powodów, że nie zostały zbudowane odpowiednie podstawy na wcześniejszych etapach edukacji. W wielu przypadkach zatem ani szkoła w obecnej postaci, ani rodzice nie są w stanie spełniać wymogów, jakie stawia zapotrzebowanie na edukację finansową.

Niezależne źródła pozyskiwania wiedzy, jak wspomniałem wcześniej będą najbardziej odpowiednie, aby aktualnie prowadzić dodatkową edukację finansową w placówkach edukacyjnych.

źródło: prezentacja 2021, GPW

Większość osób jest zdania, że edukację w zakresie finansów należy rozpocząć w szkole podstawowej bądź w szkole średniej. To, co cieszy to fakt, że wraz z upływem lat, większa ilość osób dostrzega, że taka edukacja jest potrzebna na jak najwcześniejszym etapie (duży przyrost odpowiedzi „w szkole podstawowej” na powyższym wykresie). Przypuszczamy, że wiele osób nie wierzy, iż edukację taką efektywnie można zacząć już w wieku najwcześniejszym, przedszkolnym. Jak wspominaliśmy wcześniej, powodem może być to, że jako rodzice i nauczyciele sami nie wiemy, od czego zacząć i co jaki program mógłby zawierać adekwatnie do wieku. Wiemy jednak, że dzieci uczą się poprzez naśladowanie, a młody umysł jest najbardziej plastyczny i już w tym wczesnym etapie uczy się zachowań, które później wykorzysta w kolejnych etapach życia. Jesteśmy zdania, iż wiedzę finansową w formie zabawy, omówienia prostych mechanizmów działania pieniądza, oszczędzania oraz innych zagadnień finansowych można wprowadzać już od najwcześniejszych lat i nie jest to bezwartościowe.

Ponad 57% ankietowanych odpowiedziało, że sytuacja związana z pandemią koronawirusa sprawiła, iż czują, że ich wiedza finansowa nie jest na odpowiednim poziomie. Tylko 38% osób posiada konto IKE (indywidualne konto emerytalne, potocznie nazywane również „trzecim filarem”), co 4 osoba korzysta z programu PPK.

62% osób uważa, że nie ma wystarczającej wiedzy na temat inwestowania, dlatego sami nie podejmują odpowiednich kroków w tym zakresie, a co za tym idzie, nie umieją efektywnie oszczędzać. Obawiają się, jak może wyglądać ich przyszła emerytura, jednocześnie nie wiedzą jakie alternatywne rozwiązania, sami mogą podjąć, aby chronić własny kapitał. Poziom niepewności wzrasta z roku na rok. W 2020 odsetek ten wynosił 57%, a w 2019 tylko 21% osób świadomie przyznawało się do własnej niewiedzy finansowej.

Jedynie 8% ankietowanych nie posiada obaw w kwestii własnych finansów, oszczędności i inwestycji. Nie boi się korzystać z dostępnych instrumentów finansowych.

Finansowa edukacja od najmłodszych lat jest więc potrzeba, a my zamierzamy podjąć się tego wyzwania i dołożyć małą cegiełkę w rozwoju kolejnego pokolenia!

Jak wyglądają nasze warsztaty?

Pierwsze zajęcia w niepublicznym przedszkolu „Piątka" w Jeleniej Górze

Zajęcia odbywać się będą raz w miesiącu przez okres od września do czerwca (łącznie 8-10 zajęć) tj. przez cały rok szkolny. Czas trwania jednego spotkania podczas warsztatów szacowany jest na 60 min. W warsztacie biorą udział dzieci najstarszej grupy przedszkolnej — sześciolatki.

Każdego miesiąca dzieci otrzymają podczas warsztatów żetony — falsyfikaty (zabawkowe pieniądze). Każdy może zdecydować czy umieszcza pieniądze w skarbonce i oszczędza, czy wymienia je pod koniec warsztatów na drobną nagrodę. Pewną kwotę w postaci żetonów przekazujemy również dla nauczyciela wychowania przedszkolnego, który codziennie przydziela żetony dzieciom za wykonane zadania (np. pełnienie funkcji dyżurnego).

Każde dziecko więc co miesiąc otrzymuje 5 żetonów (5 zł) i drugie tyle ma możliwość zebrania w ramach codziennych czynności w przedszkolu. Jeżeli zdecyduje się na oszczędzanie, zostanie wynagrodzony co miesiąc, otrzymując dodatkową złotówkę za każde zaoszczędzone 10 zł. Odbiór nagród następuje wyłącznie podczas warsztatów. Podczas warsztatów będziemy omawiać takie tematy jak:
- oszczędzanie
- rola pieniądza
- historia pieniądza
- zabezpieczenia na banknocie
- co jest potrzebne, a co jest zachcianką
- bank i jego rola
- skąd się bierze cena produktu? (podaż i popyt oraz to, że produkt zawiera cenę półproduktów oraz marżę).
- po co nam podatki?

Pierwsze zajęcia — oszczędzanie, czyli czy lepiej być rozrzutnym, czy sknerą?

Pierwsze zajęcia odbyły się jeszcze we wrześniu.
Dzieci zaskoczyły mnie swoją świadomością o oszczędzaniu. Gratuluję rodzicom! Bez problemu wskazały nie tylko wydatki konieczne, takie jak opłaty za mieszkanie czy rachunki, ale same wspomniały o tym, że oszczędności są ważne również z myślą o nieplanowanych wydatkach takich jak np. naprawa auta. Ekstra!

Po rozmowie o tym, czym jest oszczędzanie, wykonaliśmy test osobowości. Na podstawie kilku pytań określiliśmy, kto z nas ma tendencję do nadmiernego kupowania rzeczy niepotrzebny, kto znów tak mocno skupia się na odkładaniu każdego grosza, że ostatecznie odmawia sobie od czasu do czasu przyjemności, a kto z nas równoważy te dwie skrajności... bo oszczędzając, przecież nie chcemy być też dusigroszem jak chłopiec z bajki, który zgromadził tak dużo oszczędności, że te nie mieściły się pod łóżkiem, ale sam chodził w podartych ubraniach.

Wykonaliśmy własne skarbonki, określiliśmy, na jaką nagrodę każdy z nas będzie oszczędzał i każdy otrzymał pierwszy żeton (falsyfikat 5 zł).

Następnie wykonaliśmy skarbonki i określiliśmy, na co każdy z nas będzie zbierał żetony (które będziemy otrzymywać co każdy warsztat). Swoje cele narysowaliśmy na etykiecie. Początkowo 3 osoby (które chciały zbierać na słodycze) odebrały swoją pierwszą paczkę żelek, na to wystarczyły już żetony otrzymane pierwszego dnia. Wiele było dzieci, które widząc żelki sąsiada, również nabrały apetytu „na wybraną przez siebie nagrodę jeszcze zdążę uzbierać" - usłyszałem. Szybko doszło do sytuacji gdzie 3/4 dzieci nagle wybrały wymianę żetonów na słodycze. Nie trzeba było jednak długo czekać, po minach było widać, że żałują decyzji i utraconego żetona (5 zł).

Chociaż żetony zbierane są również poza warsztatami, podczas codziennych zajęć, to nagrody odbieramy tylko raz w miesiącu. Wychowawca grupy wspominał, że plakat na tablicy cieszy się dużym zainteresowaniem. Co chwilę dzieci do niego podchodzą i rozmawiają ze sobą, na co będą oszczędzać. Po pierwszych zajęciach wciąż słychać dyskusje również w kwestii ich prawdziwych oszczędności.

Nastąpiła więc rezygnacja i ponowna wymiana 🙂 super! Bez względu na to, czy dzieci wybrały słodycze, czy oszczędzanie, najważniejsze, aby czuły się dobrze ze swoją decyzją.

Podczas koła zamykającego usiedliśmy i każdy powiedział, czego się nauczył oraz co mu się najbardziej podobało. Wiele dzieci wyraziło zadowolenie z tego, że mimo wszystko nie skusiło się na żelki 🙂, każdemu jednak bez względu na decyzję spodobały się skarbonki i to, że jeszcze będą miały okazję zbierać na kolejne drobne upominki. Ja nie mogę się doczekać kolejnego spotkania!

Obowiązkowe zdjęcie grupowe na zakończenie pierwszych warsztatów.